Πεζοπορικές διαδρομές στο Μενοίκιο

Ανάβαση στο ξωκλήσι της Παναγίας της Καστανιώτισσας από τη Μικρόπολη (διαδρομή 4,5 χιλ.)

Μπροστά από το ΚΠΕ της Μικρόπολης, αρχίζει η πρώτη πεζοπορική διαδρομή που έχει μήκος 5,5 χλμ. από το μονοπάτι και 7,8 χλμ. από το δασικό δρόμο. Το μονοπάτι συμπίπτει σε πολλά σημεία με το δασικό δρόμο (χωρίζουν μόνο στους ελιγμούς του δασόδρομου) από τη Μικρόπολη προς το Αιωνόβιο Καστανοδάσος στην περιοχή της Παναγιάς της Καστανιώτισσας. Ο ανηφορικός δρόμος έχει κατεύθυνση νότια-νοτιοδυτική, και βρίσκεται σε πολύ καλή κατάσταση καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Ο βαθμός δυσκολίας ανάβασης είναι χαμηλός, οι κλήσεις ήπιες, ώστε να μην κουράζουν τον επισκέπτη και να μην αποσπούν την προσοχή του από τη μελέτη του φυσικού περιβάλλοντος (η υψομετρική διαφορά μεταξύ Μικρόπολης και καστανοδάσους είναι μόλις 600 μ.).

Λίγες δεκάδες μέτρα μακρύτερα υπάρχει το Φαράγγι της Μικρόπολης, στον πυθμένα του οποίου κυλά το Ρέμα Υδραγωγείου (στους στρατιωτικούς χάρτες αναφέρεται ως Ρέμα Υδρογείου). Το φαράγγι είναι ιδιαίτερα απότομο και συστήνεται στους επισκέπτες, ιδιαίτερα στα παιδιά, να μην απομακρύνονται πολύ από το δρόμο και το μονοπάτι ή αν το κάνουν να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί.

Ο δρόμος παρακάμπτει το τεχνητό πευκοδάσος της Μικρόπολης, που χαρακτηρίζεται ως «Κεφαλάρι» (κεφαλάρια λέγονται τα δάση που βρίσκονται σε απότομες πλαγιές ακριβώς πάνω από τους ορεινούς οικισμούς, ώστε να τους προστατεύει από διαβρώσεις και κατολισθήσεις). Στη συνέχεια ακολουθεί μια μικρή έκταση με αείφυλλους σκληρόφυλλους θάμνους, οι οποίοι έχουν τα σημάδια της έντονης βοσκής των τοπικών κοπαδιών. 

Η πρώτη επαφή με δάσος αρχίζει μετά από μια διαδρομή 1.500 μ. Πρόκειται για μια μικρή συστάδα καστανιάς σε υψόμετρο 500 μ. Η διαδρομή μέσα στο καστανοδάσος είναι περίπου 200 μ. Μετά από ένα μικρό ξέφωτο, μπαίνουμε στο δάσος της οξιάς (2 χλμ. από το Κ.Π.Ε.). Η διαδρομή μέσα στο πυκνό δάσος είναι φανταστική. Ο δρόμος είναι σχεδόν επίπεδος και σε μερικά σημεία και κατηφορικός.

Μετά από ένα χλμ. ξαναρχίζει το δάσος καστανιάς. Η κλίση είναι σχετικά μεγάλη και ο δασόδρομος κάνει πολλούς ελιγμούς, ακολουθώντας νότια κατεύθυνση. Οι πεζοπόροι, στο σημείο αυτό, μπορούν να κάνουν χρήση του μονοπατιού που δημιουργήθηκε συγχρόνως με το ΚΠΕ, το οποίο ακολουθεί ευθεία γραμμή κερδίζοντας σημαντική απόσταση.

Για μερικές εκατοντάδες μέτρα, η διαδρομή βρίσκεται στις παρυφές των δύο δασικών ειδών (οξιάς και καστανιάς). Οι ελιγμοί συνεχίζουν για 2,5 χλμ.  Το τέλος των ελιγμών αποζημιώνει τον επισκέπτη. Σε υψόμετρο 800 μ. δημιουργείται το πλάτωμα της Παναγιάς της Καστανιώτισσας με τις υπεραιωνόβιες καστανιές και τα απομεινάρια ενός παλαιού ορειβατικού καταφυγίου του δάσους. Το ξωκλήσι κτίσθηκε τα τελευταία χρόνια για τις λατρευτικές ανάγκες ολόκληρης της περιοχής. Κάθε Δεπαπενταύγουστο, εκατοντάδες πιστοί συγκεντρώνονται για να τιμήσουν την Κοίμηση της Θεοτόκου.

Δίπλα ακριβώς, υπάρχει ένα κιόσκι για ανάπαυση και άφθονο τρεχούμενο νερό που έρχεται μέσα από ένα σωλήνα. Κάθε χρόνο στα μέσα Οκτωβρίου στην ίδια περιοχή οργανώνεται η γιορτή του κάστανου, όπου και πάλι συγκεντρώνεται πλήθος κόσμου. Λίγα μέτρα μετά το ξέφωτο υπάρχει μια κτιστή βρύση, για όσους επιθυμούν να συνεχίσουν την πορεία. Η διαδρομή από το Κέντρο Ενημέρωσης μέχρι και το ξέφωτο της Παναγίας διαρκεί τρεις περίπου ώρες και μπορεί να πραγματοποιηθεί σε όλες τις εποχές, ακόμη και από μεγάλα παιδιά.

Συνέχεια της διαδρομής από το Καστανοδάσος προς το Κοριτσάμπελι και επιστροφή στη Μικρόπολη (διαδρομή 13 χιλ.)

Για τους πιο γυμνασμένους υπάρχει η πρόταση της συνέχισης της πορείας από το ξωκλήσι της Παναγιάς της Καστανιώτισσας μέχρι και το οροπέδιο της Καλλίπολης, μια απόσταση 4,5 χιλιομέτρων. Από εκεί δίνεται η δυνατότητα επιστροφής στη Μικρόπολη από διαφορετική διαδρομή ή η συνέχιση προς τις κορυφές.

Ο δρόμος σε όλη τη διαδρομή είναι σε πολύ καλή κατάσταση. Το καλοκαίρι σχεδόν το μεγαλύτερο ανηφορικό τμήμα σκιάζεται από τα πυκνά δάση οξιάς, δρυός  και καστανιάς. Πρόκειται για μια φανταστικής ομορφιάς και επιστημονικού ενδιαφέροντος διαδρομή.

Μετά το πλάτωμα, η διαδρομή γίνεται λιγότερο ανηφορική. Για 500 μ. (5 χλμ. από το Κ.Π.Ε.) προχωρά δυτικά κατά μήκος των χωροσταθμικών. Εκεί υπάρχει μια βρύση με κρύο νερό, όπου πρέπει να ανανεωθεί το νερό των παγουριών. Στη συνέχεια, προχωρούμε νότια για άλλα 500 μ., μέχρι να φθάσουμε σε μια απότομη στροφή, όπου περνούμε το φαράγγι της Υδρογείου και συνεχίζουμε με βορειοδυτική κατεύθυνση. Μετά από 300 μ. (5,8χλμ από το Κ.Π.Ε.), ο δρόμος γίνεται πάλι ανηφορικός. Η διαδρομή συνεχίζεται μέσα σε πυκνό δάσος οξιάς και δρυός. Στα 6 χλμ. (από το Κ.Π.Ε.) περνούμε την υψομετρική των 1.000 μ. Μετά από έναν ελιγμό, η διαδρομή γίνεται πάλι σχεδόν επίπεδη. Περνά πάνω από την κορυφή της λεκάνης απορροής του Φαραγγιού της Μικρόπολης και στη θέση Κοριτσάμπελι κάνει ένα νέο μεγάλο ελιγμό (7 χλμ. από το Κ.Π.Ε.) και στρέφεται πάλι νότια. Ακριβώς στην κλειστή αυτή στροφή υπάρχει μια διασταύρωση. Όσοι δεν θέλουν να διανυκτερεύσουν στο βουνό μπορούν να επιστρέψουν στη Μικρόπολη ακολουθώντας άλλη διαδρομή βόρεια από το Φαράγγι της Μικρόπολης. Στη διασταύρωση, ο δρόμος αριστερά ανηφορίζει προς το Οροπέδιο της Καλλίπολης και δεξιά κατηφορίζει προς τη Μικρόπολη.

Όσο η διαδρομή κατεβαίνει, ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να θαυμάσει χαμηλά, την κοιλάδα της Δράμας, τη Μικρόπολη, την Προσοτσάνη και τα γύρω Δημοτικά Διαμερίσματα, το Φαλακρό και το πέρασμα Καλαποτίου. Ο δρόμος έχει βόρεια κατεύθυνση, διασχίζει για τρία χλμ. ένα θαυμάσιο δάσος οξιάς με πολλές φουντουκιές. Μετά από εκεί, ακολουθούμε ανατολική κατεύθυνση και διασχίζουμε μια μεγάλη απόσταση με θάμνους και βοσκοτόπια. Μετά από οχτώ χλμ. επιστρέφουμε στη Μικρόπολη, καλύπτοντας μια σημαντική έκταση του Ανατολικού Μενοικίου.

Από τη διασταύρωση Κοριτσάμπελη μέχρι και το οροπέδιο της Καλλίπολης

Για όσους μπορούν να διανυκτερεύσουν στο Μενοίκιο, συνιστάται η συνέχιση της ανάβασης προς το οροπέδιο της Καλλίπολης. Αριστερά στη διασταύρωση της Κοριτσάμπελης, ο δρόμος οδηγεί προς τον «Αυχένα». Η διαδρομή ακολουθεί νότια κατεύθυνση. Μέχρι τα 7,7 χλμ. (από το Κ.Π.Ε.) συνεχίζει μέσα σε μικτό δάσος οξιάς και δρυός. Εκεί, στην περιοχή Καταρράκτης, συναντάμε τα πρώτα από τα περίφημα ορεινά λιβάδια του Μενοικίου. Για ένα χλμ. διασχίζουμε ένα άνοιγμα στο δάσος, το χρώμα του οποίου εξαρτάται από την εποχή που το επισκεπτόμαστε ’λλοτε κόκκινα, άλλοτε κίτρινα ή άλλοτε πράσινα, τα λιβάδια εντυπωσιάζουν. Στα 8,8 χλμ. από το Κ.Π.Ε., ο δρόμος διασχίζει ξανά το δάσος της οξιάς για ένα περίπου χιλιόμετρο. Ακριβώς στο τελείωμα του δάσους, σε 1.100 μ. υψόμετρο, υπάρχει μια διασταύρωση. Δεξιά οδηγεί προς το εσωτερικό των οροπεδίων του Μενοικίου και τις κορυφές του (Μαυρομμάτα, Πεντάπετρο, κ.λ.π) και αριστερά προς το καταφύγιο της Καλλίπολης, που είναι και ο προορισμός μας για διανυκτέρευση. Από την Κοριτσάμπελη μέχρι τον Αυχένα, η πορεία κρατά περίπου ένα δίωρο. Το καταφύγιο βρίσκεται αριστερά στο δρόμο, στην κορυφή Καλλιπόλεως σε υψόμετρο 1.203 μ. Πρόκειται για μικρό ξύλινο οίκημα με ένα μεγάλο δωμάτιο. Διαθέτει διώροφα κρεβάτια, με στρώματα, αλλά χωρίς κουβέρτες. Έχει τραπέζια και πάγκους, ώστε μια παρέα να έχει τις απαραίτητες ανέσεις για διανυκτέρευση και παραμονή για σχετικά μεγάλο διάστημα. Προσοχή, επειδή δεν υπάρχει φύλακας ή φροντιστής μην αφήσετε σκουπίδια.

 Διαδρομές στα οροπέδια

Την άλλη μέρα μπορεί κάποιος να ακολουθήσει πολλά δρομολόγια. Υπάρχουν όμως δύο βασικές επιλογές. Η μια προς τις ψηλές κορυφές του ορεινού όγκου και η άλλη προς το ’γιο Πνεύμα.

 Ανάβαση στην κορυφογραμμή του Μενοικίου

Προτείνεται σε επισκέπτες με καλή φυσική κατάσταση και εμπειρία στις ορειβατικές διαδρομές. Η ανάβαση στην περιοχή των ψηλότερων κορυφών του Μενοικίου, που συνδυάζει πορεία μέσα σε πυκνό δάσος αλλά και σε υποαλπικά τοπία με απότομες κλίσεις, θα αποζημιώσει τους πεζοπόρους.

Από το Κέντρο Ενημέρωσης Μενοικίου κατευθυνόμαστε προς το οροπέδιο της Τρίγκας. Ύστερα από πορεία τεσσάρων χλμ. στο δασικό χωματόδρομο, ακολουθούμε δεξιά πορεία στη διασταύρωση που συναντούμε. Ο δασικός χωματόδρομος, δίπλα ακριβώς από τη μεγάλη μεταλλική πινακίδα, μας οδηγεί δυτικά μέσα από πυκνό δάσος οξιάς, καστανιάς και φλαμουριάς. Μετά από 45 λεπτά πορείας φθάνουμε στη στροφή του αυχένα με την εντυπωσιακή θέα.

Η κορυφογραμμή ξεκινάει ακριβώς πάνω από τη βραχοκορυφή. Το μονοπάτι χάνεται μέσα σε πυκνό χορτάρι, ενώ η κορυφογραμμή, πάνω στην οποία βαδίζουμε, αρχίζει σιγά – σιγά να παίρνει πορεία νοτιοανατολική. Συνεχίζουμε μέχρι την κορυφή, με τη μεταλλική σήμανση του υψομέτρου να δείχνει 1.943 μ.

Ακολουθούμε το χείλος του γκρεμού, στην κόψη της δασωμένης ορθοπλαγιάς που βρίσκεται στην ανατολική μας πλευρά. Η κατεύθυνση αυτή μας οδηγεί σε υπαλπικά χορτολίβαδα με σταθερή νοτιοδυτική πορεία. Όταν συναντήσουμε το διάσελο, μπαίνουμε μέσα σε αυτό και συνεχίζουμε παράλληλα με τις κορυφογραμμές που θα μας οδηγήσουν, μετά από πορεία 20 λεπτών, στην αρχή ενός λατομικού δρόμου. Θα στρίψουμε αριστερά για να πάρουμε τον κατηφορικό δρόμο, που συναντά ολοένα και πιο δασωμένες περιοχές. Μετά από 40 λεπτά κατηφορικής πεζοπορίας συναντούμε ποιμενικές ποτίστρες στη θέση «Ρατζανάς», ενώ λίγο πιο κάτω, ο δρόμος σχηματίζει διχάλα και εμείς ακολουθούμε το αριστερό σκέλος σε βορειοανατολική πορεία και προχωρούμε μέ­χρι την επόμενη διχάλα.

Ακολουθούμε και πάλι το αριστερό σκέλος σε σταθερή βόρεια πορεία. Μπροστά μας προβάλλει το δασικό καταφύγιο του «Αυχένα», ακριβώς πάνω από το σταυροδρόμι τριών δρόμων. Το αφήνουμε από αριστερά μπαίνοντας στο βασικό ίχνος του δασικού δρόμου που αρχίζει να κατηφορίζει σε κατεύθυνση βόρεια, έχοντας ανατολικά και προς τα κάτω το δάσος της Καστανιάς. Αφού κατηφορίσουμε για 45 λεπτά της ώρας φθάνουμε στην αφετηρία μας. Η διάρκεια της διαδρομής είναι περίπου εφτά ώρες ενώ η υψομετρική διαφορά είναι μεγαλύτερη των + 1.100 μ.

 Προς το πέρασμα Καλαποτίου

Με αφετηρία την πλατεία της άνω συνοικίας στη Μικρόπολη, θα περάσουμε από τα εκπαιδευτήρια της κωμόπολης για να διασχίσουμε τον κάμπο με τα φημισμένα άλλοτε καπνά. Αφού περάσουμε τη ρεματιά και το προσκυνητάρι του Αγ. Γρηγορίου, ακολουθούμε το αριστερό σκέλος του δρόμου που κατευθύνεται βορειοδυτικά. Συνεχίζουμε με προορισμό τον κύριο δρόμο από την Προσοτσάνη προς το όμορφο Πανόραμα. Μερικά μέτρα πριν από τη συνάντηση με τον ασφαλτόδρομο, αναζητούμε το εγκαταλελειμμένο μικρό αρδευτικό κανάλι στην αριστερή μας πλευρά. Δίπλα σε αυτό αρχίζει να ανηφορίζει το παλιό μονοπάτι ανάμεσα από ξερολιθιές που θα μας βγάλει ακριβώς στο στενό πέρασμα. Συνεχίζουμε στο ευδιάκριτο πλέον ίχνος του μονοπατιού που ανηφορίζει δίπλα στη ρεματιά, από τη δυτική ορθοπλαγιά του ιστορικού περάσματος, που αποτελεί το φυσικό όριο μεταξύ των ορεινών όγκων του Μενοικίου (δυτικά) και του Φαλακρού (ανατολικά). Καθώς ανηφορίζουμε, η ρεματιά συνεχώς βαθαίνει έως ότου συναντήσουμε ένα πέτρινο τοξωτό γεφύρι που θα μας περάσει απέναντι στην ανατολική πλευρά του στενού, θα συνεχίσουμε να ανηφορίζουμε στο μονοπάτι, που τώρα γίνεται λιθόστρωτο με λιθόκτιστα υποστηρίγματα. Από τον Αγ. Δημήτριο ανηφορίζει χωματόδρομος μέσα σε μεικτό δάσος καστανιάς και δρυός, προς το ιστορικό πέρασμα Καλαποτίου. Η θέα προς το λεκανοπέδιο του Νευροκοπίου, από τη θέση «Λόχος» στις άλλοτε στρατιωτικές εγκαταστάσεις, αποζημιώνει τον επισκέπτη. Θα διανύσουμε συνολικά έξι χλμ. σε 1 ½  περίπου ώρα, σε διαδρομή με ήπια υψομετρική κλίση (μόλις + 200 μ. η υψομετρική διαφορά), χαμηλό βαθμό δυσκολίας, αλλά δίχως θέσεις με πόσιμο νερό.

 Μονοπάτι Χαράδρας Τιμίου Προδρόμου

Το μονοπάτι της χαράδρας του Τιμίου Προδρόμου έχει δημιουργηθεί στον παλιό δρόμο που ένωνε τις Σέρρες με το Νευροκόπι. Σήμερα αποτελεί κλάδο των πανευρωπαϊκών ορειβατικών μονοπατιών Ε4 και Ε6, για το λόγο αυτόν υπάρχουν σε πέτρες και δένδρα σημάνσεις κόκκινου χρώματος. Το μονοπάτι αρχίζει έξω από την Ιερά Μονή του Τιμίου Προδρόμου, σε απόσταση οχτώ χιλ. βόρειο-ανατολικά από την πόλη των Σερρών. Η διαδρομή έως εκεί είναι ασφαλτοστρωμένη. Τα αυτοκίνητα φθάνουν μόνο μέχρι το Μοναστήρι του Τιμίου Προδρόμου. Από εκεί και πέρα, η διαδρομή συνεχίζεται μόνο με τα πόδια και το μονοπάτι οδηγεί στο βάθος της χαράδρας, πότε από το δεξιό και πότε από το αριστερό τμήμα της. Στην αρχή του μονοπατιού υπάρχει μια παλιά τοξωτή γέφυρα και το παλιό υδραγωγείο της μονής.  Ο χώρος είναι οργανωμένος κυρίως για τους προσκυνητές, με παιδική χαρά και χώρο αναψυχής. Μετά από λίγα λεπτά πεζοπορίας μέσα σε ένα θαυμάσιο δάσος με πλατάνια, υπάρχει το προσκύνημα της Αγίας Παρασκευής.

Ο δρόμος συνεχίζει στο βάθος της χαράδρας και μετά από πεζοπορία 30 λεπτών εμφανίζεται μια δεύτερη παραδοσιακή γέφυρα, γνωστή ως γέφυρα του Μυλωνά και έχει εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα. Το τοπίο στην περιοχή αυτή είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον. Η χαράδρα ορθώνεται σχεδόν κάθετα, πάνω από τον πυθμένα του χειμάρρου. Για το λόγο αυτόν ο δρόμος μεταφέρεται από τη μια όχθη στην άλλη.  Δεν υπάρχουν μεγάλα δένδρα, εκτός αυτά στην κοίτη του χειμάρρου. Διάσπαρτα υπάρχουν ανθεκτικά πουρνάρια και άλλοι αείφυλλοι θάμνοι, οι οποίοι δεν προτιμώνται από τα ζώα για βοσκή. Σε ολόκληρη τη διαδρομή, υπάρχουν νερόλακκοι και ανάλογα την εποχή μπορεί να δημιουργούνται μικροί καταρράκτες.

Μετά από είκοσι λεπτά πεζοπορίας υπάρχει μια τρίτη γέφυρα, που παλιά εξυπηρετούσε τους κατοίκους του εγκαταλειμμένου σήμερα οικισμού Λάκκου. Λίγο αργότερα, διασχίζουμε  την   τέταρτη και τελευταία γέφυρα, όπου υπάρχει μια βρύση με δροσερό νερό. Το μονοπάτι τελειώνει στα ερείπια του χωριού Λάκκος και της εκκλησίας του Αγίου Δημητρίου. Η επιστροφή μπορεί να γίνει από τον ίδιο δρόμο ή από τον αγροτικό δρόμο, που ένωνε το Λάκκο με τις Σέρρες. Ο δρόμος αυτός είναι σχετικά βατός και για αυτοκίνητα και προσφέρει θαυμάσια θέα του μονοπατιού και του φαραγγιού από ψηλά.